Dijital Estonya ve Girişimcilik Ekosistemi

Geçtiğimiz günlerde Estonya'ya giderek "Latitude 59" etkinliğine katılım sağlayan Samsun Teknopark yöneticileri, güzel tecrübeler ile geri döndüler. Kendisini "Dijital Şehir" olarak tanımlayan Estonya hakkında bilgiler almak üzere Samsun Teknopark Genel Müdür Yardımcısı Osman Özkoç ile keyifli bir sohbet gerçekleştirdik. 

Bakalım kendisi bizlere Estonya, dijital şehir ve girişimcilik hakkında hangi bilgileri iletmiş...

Teknopark ve girişimcilik ekosistemi içerisinde çalışan birisi olarak, uzun zamandır Estonya'da devam eden e-vatandaşlık sistemini ve kurmuş oldukları dijital altyapıyı takip ediyorduk. 16-17 Mayıs tarihlerinde düzenlenen ve Avrupa'nın dikkat çeken girişimcilik faaliyetlerinden biri olan "Latitude 59" etkinliğine katılım sağlayarak sistem hakkında da bilgiler edindik.

20 dakikada şirket kurulması,

%0 gelir vergisi,

Dijital imza ile dünyanın her köşesinden 7/24 işlem yapılabilmesi,

Avrupa Birliği ve İskandinav ülkeleri pazarlarına giriş kolaylığı,

Bürokrasi olmayışı ve yerel bir çalışan bulundurma zorunluluğunun olmayışıdır.

Estonya ülke olarak kendisini startup olarak tanımlıyor ve bu konuya oldukça önem veriyor. Kuzey Avrupa'da bulunan bu ülkenin nüfusu 1.3 milyon olup, yüz ölçümü 45,339 m² dir. 2011 yılından bu yana para birimi olarak Euro kullanmakta ve uluslararası kredi derecelendirme şirketleri notları S&P AA-, Fitch A+, Moody's A1 şeklindedir. Gayrisafi yurt içi hasılası 23 Milyar € olan Estonya'nın kişi başına düşen milli geliri 17,500 €'dur.

Kurmuş oldukları Startup Estonia (www.startupestonia.ee) ile bu yapıyı kurumsallaştırmış olup, girişimcilere her konuda destek sağlamaktadırlar. "Unicorn" olarak tabir edilen yani 1 Milyar $ seviyesini geçmiş "Skype", "Transferwise" ve "Bolt (Taxify)" gibi girişimleri bulunmakta ve bu girişimler diğerlerine fazlası ile ilham kaynağı olmaktadır.

Programımız öncelikle 15 Mayıs sabahında Estonya'nın başkenti olan Tallinn'in Telliskivi bölgesinde bulunan en büyük co-working merkezi olan Lift99 (www.lift99.co) ziyareti ile başladı. Telliskivi bölgesi Ruslardan kalma fabrikaların ve binaların olduğu bir bölgedir ve artık bu yapılar girişimcilere hizmet vermektedir. Özel bir işletme olan Lift99'dan ise girişimciler, aylık veya yıllık abonelik şeklinde faydalanabilmektedir. İçeri girdiğinizde ayakkabılarınızı çıkarmalı ve numaranıza uygun olan terliği giymelisiniz. Bu, sizlere daha rahat bir çalışma ortamı sağlamış oluyor. Tallin'de Lift99 dışında Wise Guys, Tehnopol, Garage 48, Esa Business Incubation Center gibi farklı alternatifler de bulunmakta. Bizlere yapılan sunumda, yaklaşık 550 startupın bulunduğu, bu startuplarda 4700 kişinin istihdam edildiği ve toplam 45,5 Milyon € vergi ödedikleri gibi Estonya girişimcilik ekosistemi ile ilgili bilgiler verildi. Aynı zamanda "Startup Visa" ve "E-Residency" ile ilgili konular da aktarıldı. Örneğin, www.startupestonia.com adresinden projenizle başvuru yaptığınızda ve bu başvuru Startup Estonia'nın 7 yetkilisinden 4'ü tarafından onaylandığı takdirde hem kendiniz hem de proje ekibinizde bulunan kişiler için 18 aylık vize alabiliyorsunuz. 18 ayın sonunda projeniz başarı ile devam ediyorsa ve siz de burada kalmaya devam etmek istiyorsanız kalma süreniz 5 yıla kadar uzatılıyor. Bizim ziyaretimiz esnasında orada bulunan bir Hindistan Startup yetkilisi "Startup Visa" işleminden faydalanarak orada bulunduğunu ve çok fayda sağladığını söyledi. Ardından Ulemiste bölgesinde bulunan Technopolis Ulemiste’ye yapılan ziyarette Estonya’da yatırım, şirket kurma, girişimcilik ve e-vatandaşlık konularında sunumlar yapıldı. Estonya’da evlenmek, boşanmak ve mülk almak dışındaki tüm işlemler dijital ortamda yapılabilmektedir. Tüm ziyaretlerde vurgulanan “Dijital Estonya” kavramı burada da vurgulandı.

Estonya e-vatandaşı olmak çok kolay. www.e-resident.gov.ee adresinden başvuru yaparak ve sadece 100 € ödeyerek Estonya e-vatandaşı olabilirsiniz. Bu sayede kolayca banka hesabı açabilir ve uzaktan şirketinizi kurabilirsiniz. Mevcut durumda 160’ı aşkın ülkeden 50.000’den fazla e-vatandaşı bulunan ülkede e-vatandaşların kurmuş oldukları şirket sayısı 6000’i geçmiş bulunmaktadır. “E-Residency” ile “Startup Visa” arasındaki fark ise birinde gitmek ve temsilci bulundurmak gerekmiyorken diğerinde (Startup Visa) fiziken Estonya’da bulunmak gerekmektedir.

“World Class Business Environment” Nedir?

Basit vergi sistemleri sayesinde dünyanın birçok noktasından girişimcileri ve şirketleri kendisine çeken Estonya, kar payı dağıtılmadığı ve bankada tutulduğu sürece hiçbir gelir vergisi kesintisi yapmıyor. Kar payı dağıtımı yapıldığı takdirde ise yapılan kesinti %20 olarak gerçekleşiyor. Kar payı dağıtılması ve vergilendirilmenin özendirilmesi amacı ile yapılan düzenlemeye göre üç yıl üst üste kar payı dağıtarak %20 gelir vergisi ödeyenlere vergi oranı %14 olarak uygulanmaya başlıyor.

Yalnızca girişimciler için değil tüm vatandaşlar için tüm işlemlerin kolaylaştırıldığı ve dijital ortama taşındığı ülkede, Estonya devlet başkanı Kersti Kaljulaid’i de dinleme fırsatı bulduk ve kendisinin aktardığına göre “Eskiden uzun süreler alan tüm resmi işlemler artık anlık olarak yapılabiliyor”. Estonya’nın tüm ülkeler arasındaki siber güvenlik sıralamasında 5. sırada yer aldığını, blok zinciri uygulamalarını başarılı bir şekilde sürdürdüğünü ve sürekli olarak yapılan siber saldırılara karşı korunduğunu hatırlatmakta fayda var. Fakat buna rağmen yine de dijital kartlara yönelik bir siber saldırının üstesinden gelemeyip binlerce kimliği değiştirmek zorunda kaldıklarını da öğrendik. 

Ülkemizde de yeni uygulanmaya başlanan çipli kimlik kartları ve e-devlet altyapısı da bu işlemlerin bir kısmını yapmaya uygun. Belki yapılması gereken öncelikli konu, şirket kurma işlemlerinin daha da hızlandırılması ve dijital ortama taşınması olabilir.

Sonuç olarak, Estonya kendi güçlü yönlerini bilerek ve her konuda iddialı olmadan sadece odaklandığı konularda başarı sağlayarak yoluna devam ediyor. Eğitimi çok önemsiyorlar ve özellikle mühendislik alanlarına ağırlık veriyorlar. “Unicorn” olma hayali kuran girişimciler, rol modelleri olan kişilerle sık sık bir araya gelme fırsatı buluyor ve onların mentörlüğünde ilerlemeye gayret ediyorlar. Gözlemlerime göre Estonya’daki en önemli beceriler, daha büyük pazarlara açılma becerisi ve ölçeklendirme. Bizler de kendimize birçok ders çıkararak, girişimcilerimizle paylaşacağımız çokça bilgiyle bu ziyaretimizi tamamladık ve kaldığımız yerden edindiğimiz bilgi ve tecrübelerimizle daha hızlı ilerleme kat etmek üzere ülkemize geri döndük.